Observatorium Robert Morris
Net buiten de bebouwde kom van Lelystad creëerde de Amerikaanse kunstenaar Robert Morris (Kansas City, Verenigde Staten, 1931) het eerste Land Art-project in Flevoland. Morris ontwierp het Observatorium oorspronkelijk voor de openluchttentoonstelling Sonsbeek buiten de perken in 1971. Deze manifestatie met oud Stedelijk Museum-directeur Wim Beeren als curator liet de internationale tendensen in de beeldhouwkunst zien.
Polderlandschap
In 1971 werden vooraanstaande Land Art-kunstenaars uit Nederland en de Verenigde Staten uitgenodigd om verspreid in heel Nederland sitespecifiek werk te maken. Morris realiseerde zijn kunstwerk in de duinen bij Velsen. Na deze tentoonstelling werd het werk afgebroken en een jaar later werd een nieuwe locatie gevonden in Flevoland. Het nieuwe weidse polderlandschap was een uitermate geschikte plek voor grootschalige en monumentale Land Art-projecten. Daarom stelden de ingenieurs van de Rijksdienst IJsselmeerpolders (RIJP), de voorloper van Rijkswaterstaat, in 1977 een kavel ter beschikking voor het Observatorium van Morris. Het kunstwerk is de eerste van de zes grootschalige landschapskunstwerken die sindsdien in Flevoland zijn gerealiseerd.
Zonsopkomst
Observatorium bestaat uit twee concentrische aarden wallen. In deze cirkels zijn drie v-vormige uitsparingen gemaakt, die een blik werpen op het oneindige open polderlandschap. Door het middelste stalen vizier is aan het begin van de lente en de herfst, wanneer de dag en de nacht even lang zijn, de zonsopkomst te zien. Aan weerszijde van dit vizier liggen aan de noordoost- en de zuidoostzijde van de cirkels twee stenen wiggen. Door de wig aan de oostkant is de zonsopkomst te zien op 21 juni, de langste dag. De zonsopkomst door het vizier aan de westzijde kondigt op 11 december de winter en de langste nacht aan. Hoewel er op het land van de nieuw gecreëerde polders van Flevoland relatief weinig tijd verstreken is, is het verloop van tijd het onderwerp van Morris's Land Art-project.
Moderne versie Stonehenge
Net als andere kunstenaars in de jaren zeventig was Morris gefascineerd door prehistorische monumenten. In de tijd dat Morris het Observatorium ontwierp, werd Stonehenge (Wilthshire, Groot-Brittannië) een belangrijk bedevaartsoord. Het Observatorium roept spiritualiteit en mysterie op. Door een moderne versie van het prehistorische megalithische monument Stonehenge te creëren, biedt Morris Lelystad een plek voor nieuwe rituelen met eeuwenoude en universele associaties.
Veelzijdige kunstenaar
Robert Morris is een belangrijke en veelzijdige kunstenaar en kunstcriticus. In de jaren zestig verliet hij de traditionele media en ging met meer efemere materialen als spiegels, textiel, afval, stoom en aarde werken. Morris legde zich toe op performance art, installaties en Land Art. Hij geldt als één van de belangrijkste theoretici van het minimalisme, maar heeft ook een belangrijke bijdrage geleverd aan de stroming Land Art die in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw in Amerika ontstond.
Akoestiek
De akoestiek van het Observatorium is ook bijzonder: staande op de steen in het midden van de cirkel gaat gesproken tekst rondzingen en het geluid galmt als in een kerk. Zacht gefluister tegen de muur is aan de andere zijde in stereo te horen. De zonsopgang op de langste dag wordt elk jaar gevierd. Het Observatorium is dan het decor van het jaarlijkse poëziefestival Sunsation. Een bijzonder en gratis toegankelijk cultureel evenement dat bij zonsopgang begint.
Gegevens
- Observatorium (1971-1977)
- Collectie Het Flevo-landschap
- Locatie: N307; hoek Houtribweg en Swifterringweg, ten noordoosten van Lelystad
Met dank aan Stichting Flevolandschap.